W tym artykule zapoznamy się z fascynującym środowiskiem naturalnym Morza Bałtyckiego, które jest domem dla wielu unikalnych gatunków. Omówimy charakterystykę tego morza, główne gatunki ryb, ssaki morskie, ptaki i bezkręgowce, które tu żyją. Przyjrzymy się także zagrożeniom, z jakimi boryka się fauna Bałtyku, oraz działaniom podejmowanym w celu jej ochrony.
Charakterystyka Morza Bałtyckiego
Morze Bałtyckie to wyjątkowe środowisko naturalne, które cechuje się specyficznymi warunkami, takimi jak temperatura, zasolenie czy głębokość. Te czynniki wpływają na różnorodność gatunkową występującą w tym regionie.
Temperatura wód Bałtyku jest zróżnicowana w zależności od pory roku i obszaru. Latem temperatura powierzchni wód może osiągnąć nawet 20°C, podczas gdy zimą spada poniżej 0°C. W głębszych partiach morza temperatura jest niższa i wynosi około 2-4°C. Zasolenie Morza Bałtyckiego jest stosunkowo niskie, wynoszące średnio 7-8‰, co jest wynikiem wpływu słodkowodnych rzek oraz ograniczonego połączenia z Morzem Północnym. W związku z tym w Bałtyku występują gatunki przystosowane do życia w wodach o niskim zasoleniu. Głębokość Bałtyku wynosi średnio 55 metrów, a maksymalna głębokość sięga 459 metrów (Głębia Landsort).
Główne gatunki ryb żyjące w Bałtyku
W Morzu Bałtyckim występuje wiele gatunków ryb, które odgrywają kluczową rolę w ekosystemie oraz mają duże znaczenie dla rybołówstwa. Do najważniejszych z nich należą:
– dorsz bałtycki (Gadus morhua callarias) – jeden z najważniejszych gatunków dla rybołówstwa w Bałtyku, preferuje wody o głębokości 20-100 metrów, żywi się głównie rybami, takimi jak śledzie czy małe flądry,
– śledź bałtycki (Clupea harengus membras) – występuje w dużych ławicach, jest podstawowym pożywieniem dla wielu gatunków ryb drapieżnych, takich jak dorsz czy łosoś, a także ptaków i ssaków morskich,
– flądra bałtycka (Platichthys flesus) – żyje na dnie, w piaszczystych i mulistych obszarach, żywi się małymi rybami, skorupiakami i mięczakami.
Bałtyckie ssaki morskie: foki i morświny
W Bałtyku żyją także ssaki morskie, takie jak foki i morświny, które odgrywają istotną rolę w ekosystemie tego morza. Do trzech głównych gatunków fok występujących w Bałtyku należą:
– foka szara (Halichoerus grypus) – największy gatunek foki w Bałtyku, osiąga długość do 3 metrów i masę do 300 kg, żywi się głównie rybami, takimi jak dorsz czy śledź,
– foka pospolita (Phoca vitulina) – mniejsza od foki szarej, osiąga długość do 2 metrów i masę do 150 kg, żywi się rybami i skorupiakami,
– foka grenlandzka (Pagophilus groenlandicus) – sporadycznie pojawia się w Bałtyku, preferuje wody arktyczne.
Morświny (Phocoena phocoena) to małe walenie, które żyją w Bałtyku. Osiągają długość do 1,8 metra i masę do 70 kg. Żywią się głównie rybami, takimi jak śledzie czy małe dorsze. Zarówno foki, jak i morświny są zagrożone zanieczyszczeniem wód, rybołówstwem oraz działalnością człowieka, taką jak budowa farm wiatrowych czy ruch statków.
Ptaki nad Bałtykiem: migracje i lęgi
Nad Morzem Bałtyckim można spotkać wiele gatunków ptaków, które wykorzystują ten region jako miejsce migracji, lęgów czy zimowania. Do najważniejszych gatunków ptaków występujących nad Bałtykiem należą:
– bielik (Haliaeetus albicilla) – drapieżny ptak, który żywi się głównie rybami, występuje na wybrzeżach Bałtyku oraz na wyspach,
– czapla siwa (Ardea cinerea) – zamieszkuje brzegi rzek, jezior i stawów, żywi się rybami, płazami i małymi ssakami,
– świstun (Calidris alpina) – mały ptak wodno-błotny, występuje na wybrzeżach Bałtyku podczas migracji, żywi się bezkręgowcami.
W Bałtyku występują także liczne kolonie lęgowe ptaków morskich, takich jak nurzyki (Alcidae), mewy (Laridae) czy rybitwy (Sternidae). Wiele z tych gatunków jest zagrożonych z powodu zanieczyszczenia wód, utraty siedlisk czy zakłóceń spowodowanych działalnością człowieka.
| Gatunek | Charakterystyka | Zagrożenia |
|---|---|---|
| Dorsz bałtycki | Ważny gatunek dla rybołówstwa, żywi się rybami | Nadmierna eksploatacja, zanieczyszczenie wód |
| Foka szara | Największy gatunek foki w Bałtyku, żywi się rybami | Zanieczyszczenie wód, rybołówstwo, działalność człowieka |
| Bielik | Drapieżny ptak, żywi się rybami, występuje na wybrzeżach i wyspach | Zanieczyszczenie wód, utrata siedlisk, zakłócenia spowodowane działalnością człowieka |
Bezkręgowce Morza Bałtyckiego
Bezkręgowce są ważnym elementem ekosystemu Morza Bałtyckiego, pełniąc kluczowe role w łańcuchach pokarmowych oraz procesach biologicznych. W Bałtyku występuje wiele różnorodnych gatunków bezkręgowców, takich jak:
- meduzy – reprezentowane głównie przez Aurelia aurita, czyli popularną „małgę”, która jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych gatunków meduz na świecie,
- kraby – w Bałtyku występuje kilka gatunków, w tym najbardziej znany i liczny krab zatokowy (Rhithropanopeus harrisii),
- małże – wśród nich najważniejsze są małże bałtyckie (Macoma balthica) oraz omułek pospolity (Mytilus edulis), które odgrywają istotną rolę w procesach filtracji wody i tworzeniu siedlisk dla innych organizmów.
Warto również wspomnieć o licznych gatunkach skorupiaków, takich jak obunogi, widłonogi czy rogatek, które są podstawą diety wielu gatunków ryb i ptaków. Bezkręgowce są nie tylko ważnym elementem bioróżnorodności Bałtyku, ale również mają znaczenie gospodarcze, np. jako poławiane na przynętę dla ryb czy jako składnik pasz dla zwierząt hodowlanych.
Jakie gatunki są endemiczne dla Bałtyku?
W Morzu Bałtyckim występuje kilka gatunków, które są unikalne dla tego regionu i nie można ich spotkać w innych częściach świata. Należy do nich m.in.:
- szprot bałtycki (Sprattus sprattus balticus) – podgatunek szprotu, który występuje jedynie w Bałtyku i różni się od swoich krewniaków z innych mórz m.in. wielkością i kształtem ciała,
- mięczak Macoma calcarea – gatunek małża, który występuje jedynie w Bałtyku i jest zagrożony wyginięciem z powodu zmian środowiskowych i konkurencji z innymi gatunkami małży.
Warto również wspomnieć o gatunkach, które nie są endemiczne, ale mają w Bałtyku swoje unikalne populacje, takie jak dorsz bałtycki (Gadus morhua callarias) czy foka szara (Halichoerus grypus balticus). Ochrona tych gatunków i ich siedlisk jest kluczowa dla zachowania bioróżnorodności Morza Bałtyckiego.
Zagrożenia dla fauny Bałtyku
Zwierzęta żyjące w Bałtyku muszą zmagać się z różnymi zagrożeniami, które wpływają na ich populacje i stan środowiska. Główne zagrożenia to:
- zanieczyszczenie – wprowadzanie do morza substancji toksycznych, takich jak metale ciężkie, pestycydy czy substancje ropopochodne, prowadzi do zatruwania organizmów i zakłócania procesów życiowych,
- nadmierna eksploatacja – intensywne połowy ryb czy zbieranie małży mogą prowadzić do zmniejszenia populacji i zaburzeń w ekosystemie,
- zmiany klimatyczne – globalne ocieplenie wpływa na wzrost poziomu morza, zmiany temperatury wody czy zakwaszenie, co może negatywnie wpłynąć na rozmieszczenie i liczebność gatunków.
Ważnym zagrożeniem są również gatunki inwazyjne, które mogą wypierać rodzime gatunki i zakłócać funkcjonowanie ekosystemu. Przykładem takiego gatunku jest obecny w Bałtyku krab zatokowy, który wprowadza konkurencję dla rodzimych gatunków skorupiaków.
Ochrona i zachowanie bioróżnorodności Bałtyku
W celu ochrony zwierząt żyjących w Bałtyku oraz zachowania jego bioróżnorodności podejmowane są różne działania, takie jak:
- prawne regulacje – wprowadzenie ograniczeń w połowach ryb, ochrona siedlisk czy zakaz stosowania niektórych substancji chemicznych,
- programy ochrony gatunków – prowadzenie monitoringu populacji, odbudowa siedlisk czy prowadzenie działań mających na celu ochronę zagrożonych gatunków, takich jak foki czy morświny.
Edukacja ekologiczna jest również kluczowym elementem w ochronie Bałtyku, gdyż pozwala na zwiększenie świadomości społecznej na temat wartości przyrodniczych tego morza oraz konieczności podejmowania działań na rzecz jego ochrony. Działania te są realizowane zarówno na poziomie lokalnym, jak i międzynarodowym, np. w ramach współpracy krajów bałtyckich w ramach HELCOM (Helsinki Commission).
