Produkty z baobabu są uważane za bardzo zdrowe i podobno mają działanie lecznicze. Ale czy szum wokół baobabu jest uzasadniony? A jak zrównoważone są produkty z baobabu?

Produkty z baobabu są uważane za szczególnie korzystne dla zdrowia i są obecnie znane również w Europie. Produkty z baobabów w Afryce były od dawna używane na wiele różnych sposobów, a wokół potężnych drzew liściastych narosło wiele mitów. W Afryce drzewo znane jest również jako drzewo życia i w wielu regionach ma znaczenie religijne.

Gdzie rosną baobaby? Drzewa baobabu pochodzą z (sub)tropikalnych regionów Afryki, Madagaskaru i Australii. Najbardziej znanym przedstawicielem jest baobab afrykański (Adansonia digitata), który rośnie w tropikalnej Afryce – a dokładniej na suchej sawannie na południe od Sahary i na południowym wschodzie kontynentu.

Baobaby wyróżniają się swoim uderzającym wyglądem. Charakterystyczny jest ich gruby pień, który często ma kilka metrów szerokości i może pomieścić duże ilości wody. Baobaby mogą żyć do 2 tys. lat i są ważnymi zbiornikami wodnymi dla ludzi i zwierząt. Na świecie istnieje osiem różnych gatunków baobabu, przy czym komercyjnie sprzedawane są prawie wyłącznie produkty z baobabu afrykańskiego.

Miejscowa ludność wykorzystuje prawie wszystkie części afrykańskiego baobabu, tj. owoce, liście, drewno i kora służą do różnych celów. Na przykład baobab odgrywa ważną rolę w tradycyjnym żywieniu i dostarcza cennego materiału budowlanego.

Duże, jajowate owoce baobabu są częścią podstawowej diety w wielu częściach Afryki. Są otoczone twardą skorupą i suchym, gąbczastym miąższem. Miąższ zawiera do 150 brązowawych nasion o wielkości od jednego do dwóch centymetrów, z których można pozyskać olej z baobabu. Duże owoce zwisają z gałęzi na długich szypułkach i opadają, gdy dojrzeją. Wysuszony miąższ jest spożywany w postaci nieprzetworzonej lub przetworzony na soki, desery, sosy lub owsiankę. Zmieszany z mlekiem lub wodą jest również popularny jako napój. Zawiera dużo witaminy C i dlatego smakuje lekko kwaśno. Smak jest często opisywany jako słodko - kwaśny z nutą cytrusów. W Sudanie sfermentowane owoce baobabu stanowią podstawę tradycyjnego napoju o nazwie „Tabaldi”.

Liście są również jadalne i spożywane na surowo lub suszone w Afryce. Suszone i mielone na drobny proszek, używane są jako przyprawa do zup i sosów. W Nigerii z liści baobabu przygotowywana jest tradycyjna „zupa Kuka”. Wspomniany już olej z baobabu, który jest spożywany w Afryce jako olej kuchenny, można pozyskać z nasion o wysokiej zawartości tłuszczu. W Europie olejek stosowany jest głównie w kosmetykach naturalnych.

Oprócz owoców i liści można również wykorzystać drewno, korę i korzenie drzewa. W czasach niedoboru pożywienia korzenie spożywa się po ugotowaniu. W Afryce Wschodniej korzenie są również wykorzystywane jako źródło czerwonego barwnika. Z włókien drzewnych i kory można wykonać sznurki, liny, siatki, pudła, maty, kosze, odzież, a nawet struny do instrumentów muzycznych. Kora jest również wykorzystywana jako materiał na pokrycia dachowe. Z pyłku zmieszanego z niewielką ilością wody można zrobić prosty klej. Jasne drewno nadaje się również do budowy kajaków i paneli drewnianych. Popiół z kory i owoców jest przydatny w produkcji mydła dzięki wysokiej zawartości potażu. Puste pnie martwych baobabów są tradycyjnie używane jako toalety, małe stajnie lub groby.

Mówi się, że owoc baobabu ma liczne właściwości lecznicze. W Afryce miazga jest uważana za skuteczny lek na gorączkę, czerwonkę, ospę, odrę i biegunkę. Nasiona lub uzyskany z nich olej tradycyjnie stosuje się przy chorobach serca, bólu zębów, infekcjach wątroby i malarii. Liście podobno pomagają złagodzić zaburzenia żołądkowo-jelitowe, takie jak biegunka. W Tanzanii baobab znany jest zatem również jako „drzewo aptekarskie” (efekty te nie zostały naukowo udowodnione).

Z drugiej strony powszechnie przyjmuje się, że owoce baobabu są niezwykle zdrowe. Jak wyjaśnia artykuł opublikowany w 2021 roku na temat składników owocu baobabu, jest on bogaty w cenne minerały i witaminy. Na przykład zawiera dużo wapnia, potasu, fosforu i witaminy C oraz jest bogaty w błonnik, który może mieć pozytywny wpływ na poziom cukru we krwi.

Podobne składniki można znaleźć również w innych rodzajach owoców i warzyw. Owoce cytrusowe, rokitnik, dzika róża, papryka czy brokuły również zawierają dużo witaminy C. Istnieje również wiele lokalnych potraw z dużą ilością błonnika.

Baobab nie jest używany komercyjnie w Afryce. Czasami na sprzedaż oferowane są słodkie smakołyki i kosze dla zagranicznych turystów.

Po tym, jak poznaliśmy zdrowe składniki owocu baobabu, produkty z baobabu są teraz dostępne również w Europie. W szczególności suszone owoce są dostępne online w postaci proszku baobabu (miazga suszona i mielona). Proszek można wymieszać np. z musli, jogurtem, sokiem, mlekiem lub wodą. Olejek z baobabu można znaleźć na przykład w Niemczech, głównie w kosmetykach naturalnych, np. jako baza szamponów. Z drugiej strony cały owoc nie jest tutaj zbyt powszechny.

Sześć z ośmiu gatunków baobabów znajduje się na Czerwonej Liście Gatunków Zagrożonych (jednak najpowszechniejszy i najważniejszy komercyjnie gatunek „Andansonia digitata” nie jest jeszcze wymieniony). W niektórych częściach Afryki duże populacje słoni są częściowo odpowiedzialne za wyginięcie gatunków baobabów. Powodem tego jest popularne wilgotne drewno, które słonie wyrywają kłami.

Ponieważ baobaby owocują dopiero po około 20 latach, rzadko są uprawiane na dużą skalę. Produkty z baobabu pochodzą zatem głównie z dzikich zasobów. Rosnący popyt na produkty z baobabu zasadniczo przyczynia się do ochrony baobabów, ponieważ drzewa te mają teraz również dużą wartość finansową. Z drugiej strony baobaby zawsze były cenione i rzadko ścinane, ponieważ nie dostarczają cennego drewna, a wycinanie jest bardzo żmudne. Drzewa często stoją pośrodku gruntów rolnych. Jednak coraz większe rolnicze użytkowanie gruntów stanowi z pewnością zagrożenie dla tych roślin, gdyż do rozsiewu nasion potrzebne są dzikie zwierzęta, rzadko spotykane na intensywnie użytkowanych gruntach.

Chociaż handel międzynarodowy ma tendencję do wzmacniania ochrony populacji baobabu, produkty z baobabu nadal powinny być postrzegane krytycznie z ekologicznego punktu widzenia. Powodem tego są długie trasy transportowe, które wiążą się z wysoką emisją gazów cieplarnianych. Ważne jest, abyś zawsze zwracał uwagę na uczciwy handel przy zakupie produktów z baobabu. Tylko w ten sposób można zapewnić mieszkańcom korzyści ze sprzedaży produktów.

Produkty Baobabu w rzeczywistości nie są potrzebne w naszym supermarkecie. Zdrowe składniki znajdziesz również w innych produktach regionalnych. Uczciwa współpraca może mieć pozytywny wpływ na afrykańską gospodarkę, a dla niektórych mieszkańców handel wyrobami z baobabu może być szansą, jednak z ekologicznego punktu widzenia lepiej unikać nowego trendu w branży spożywczej i kosmetycznej.

Jeśli nadal nie chcesz rezygnować z produktów z baobabu, zdecydowanie powinieneś zwrócić uwagę na certyfikację ekologiczną i sprawiedliwego handlu. Do tej pory produkty z baobabu były dostępne głównie w Internecie, ale przy odrobinie szczęścia znajdziesz je również w dobrze zaopatrzonych marketach ekologicznych lub sklepach ze zdrową żywnością.